Film dokumentalny: „Pamiętać przyszłość”, reż. Paweł Wiszomirski, Warszawa 2024

Pamiętać przyszłość to film o osobach, które spotkały się, by pamiętać. Punktem wyjścia była dla nich historia kibucu, który działał na warszawskim Grochowie od 1919 do 1942 roku, a celem — podjęcie działania przypominającego tę wspólnotową, żydowską i rolniczą działalność.

Zapraszamy obejrzenia filmu, który opowiada o procesie zainicjowanym przez Dom Sztuki, społeczny dom kultury na warszawskim Grochowie. „Pamiętać przyszłość” pokazuje jego dynamikę i przybliża metody, którymi był prowadzony. Dokładnie rok po premierze, która odbyła się w Domu Sztuki, film udostępniamy online.

„Chciałem, żeby film opowiadał o kibucu nie poprzez przeszłość, ale poprzez to, jak jego historia może żyć we współczesności i wpływać na przyszłość. Osoby, które poznajemy w tym filmie, wzięły na siebie naprawdę trudne zadanie. W Polsce pamięta się zwykle dosyć jednostronnie, a im udało się uchwycić wieloznaczność tej historii. Pamiętać przyszłość jest więc przede wszystkim o wspólnocie. Tej sprzed stu lat i tej współczesnej, zawiązanej na kilka tygodni” — mówi reżyser filmu Paweł Wiszomirski.

Na niemal trzydziestominutowy film składają się nagrania dokumentalne i wywiady z osobami uczestniczącymi w procesie warsztatowym. Całość dopełniają archiwalne fotografie z grochowskiego kibucu i materiał wideo z gali, na której Dom Sztuki — społeczny dom kultury, który zainicjował działanie — został nagrodzony za „kreatywne podejście do polityki upamiętniania dziedzictwa historycznego Warszawy”.

Pamiętać przyszłość przybliża rozmowy, których kontekstem była lokalna historia, idee socjalizmu, syjonizmu czy ekologii. Opowieści o wspólnocie pracy przenikają się z refleksjami o polskim antysemityzmie. W trakcie procesy warsztatowego wybuchła wojna w Palestynie/Strefie Gazy, przez co niewypowiadane do tego momentu myśli i emocje musiały znaleźć ujście. „Wydawało nam się, że nie może być tak, że nie odniesiemy się bieżących wydarzeń” — mówi Zulejka Nowicka, jedna z bohaterek filmu. „Rzeczy, które dzieją się w Gazie, są przepotworne. Jednak zapomina się o tym, od czego się to zaczęło. To bardzo złożone” — opowiada o osobistej perspektywie Ruta Śpiewak. Projekt mimowolnie stał się częścią zglobalizowanej współczesności.

„Rolnictwo na Grochowie nie było niczym niespotykanym, ale kibuc jako kolektyw funkcjonował w trochę inny sposób. Był czymś, co dzisiaj moglibyśmy nazwać protopią, czyli praktykowaniem utopii. Wydaje mi się, że w przeszłości są zawarte praktyki, które warto odnowić i wziąć ze sobą na przyszłość. Nie musimy od razu zmieniać całego systemu, ale możemy stworzyć w nim wyrwę, a w niej alternatywne działania” — mówi bohaterka filmu Marta Palińska.

Film ma inspirować do działania wszędzie tam, gdzie historia wymaga uzupełnienia o niewystarczająco obecne wątki — mniejszościowe, ludowe czy herstoryczne. Powstał dla wszystkich osób, które szukają metod popularyzacji historii i osadzania jej we współczesnym kontekście.